ورزش و سندروم متابولیک

انجام تمرینات استقامتی به‌ویژه پیاده‌روی، دویدن و دوچرخه‌سواری تاثیر چشم‌گیری در کاهش بیماری سندرم متابولیک دارد.

سندروم X یا سندروم متابولیک که به سندروم مقاومت انسولین IRS هم معروف است، عبارت است از مجموعه‌ای از ناهنجاری‌های متابولیک و همودینامیک ) مجموعه‌ای از عوامل شامل فشار خون بالا، سطح بالای قند خون ناشتا و چاقی شکمی گفته می‌شود که خطر ابتلا به بیماری های قلبی_عروقی و دیابت نوع۲ را افزایش می‌دهد) که همراه با هم و مستقل از یکدیگر پیشگویی کننده‌‌ی ایجاد آتروسکلروز و CVD می‌باشند و ویژگی اصلی و شناسه‌ی مهم آن مقاومت به انسولین است.

این حالت با هیپرانسولینمی، عدم تحمل به گلوکز، دیس لیپیدمی آتروژنیک، کاهش لیپوپروتئین‌های با چگالی بالا (HDL) و افزایش تری گلیسریدها، اسیدهای چرب آزاد، لیپوپروتئین با چگالی بسیار پایین (VLDL) و ذرات کوچک و متراکم (LDL)، بالا بودن فشار خون و چاقی احشایی همراه است. وقوع همزمان این اختلالات بسیار خطرناک تر از بروز هر کدام به تنهایی است و مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی عروقی در مبتلایان به سندروم متابولیک بیشتر است.

اگر فردی دارای سه تا پنج شاخص زیر باشد، دچار سندرم متابولیک است. این شاخص‌ها عبارتند از؛ دور کمر بیش از 102 سانتیمتر (برای مردان) و 88 سانتی‌متر (برای زنان)؛ تری‌گلیسرید (چربی) خون بیش از 150 میلی‌گرم بر دسی لیتر، HDL (کلسترول خوب) کم‌تر از 40 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر، فشار خون بیش از 85.130 میلی‏‌متر جیوه و قند خون ناشتای بالاتر از 110 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر.

امروزه شیوع این بیماری در کشورهای در حال‌ توسعه با روند فزاینده مواجه است. طبق نتایج بدست آمده، 27 درصد جمعیت افراد بزرگسال تهرانی و 29 درصد در کل کشور ایران دارای سندرم متابولیک هستند.

پاسخ به این پرسش که آیا تاثیر ورزش بر همه فاکتورهای سندرم متابولیک به یک‌ میزان است؟ باید گفت که این مساله در یک مطالعه فراتحلیلی در پژوهشگاه علوم ورزشی مورد بررسی قرار گرفته است. در این مطالعه، 17 تحقیق اولیه که در فاصله بین سال‌های 2007 تا 2015 در ایران و خارج از کشور در زمینه تاثیر فعالیت ورزشی استقامتی (هوازی) بر سندرم متابولیک انجام شده است، تعداد 561 فرد تحت مطالعه قرار گرفته بودند و نیمی از این افراد در برنامه‌های ورزشی هوازی (استقامتی) از جمله؛ پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و دویدن که بین 6 هفته تا 8 ماه متغیر بود شرکت داشتند.

در پایان باید گفت که انجام ورزش‌های هوازی هم‌چون؛ پیاده‌روی، دویدن و دوچرخه‌سواری به‌عنوان رایج‌ترین نوع تمرینات ورزشی به مدت حداقل 6 هفته به‌صورت منظم، منجر به ایجاد تغییرات مثبت در بسیاری از عوامل خطرزای سندرم متابولیک می‌شود. تمرین هوازی در بیماران سندرم متابولیک به جز در مورد کلسترول خوب، اثر قابل قبولی بر بهبود دیگر شاخص‌های خطر متابولیک (قند خون، چربی خون، فشار خون و دور کمر) دارد که البته بیش‌ترین تاثیر را بر اندازه دور کمر داشته و کم‌ترین تاثیر را بر میزان کلسترول خون.  

بطورخلاصه می توان گفت، برای کنترل این بیماری بهتر است از ورزش‌های هوازی بهره گرفت، اما برای این که اثربخشی بیش‌تری داشته باشد، بهتر است ورزش را با تعدیل تغذیه و دیگر رفتارهای زندگی روزمره ترکیب کرد.